Cybernetic Big Five Theory (CB5T) is de meest wetenschappelijke aanpak van wat mensen doorgaans verstaan onder hun persoonlijkheid. Heel technisch gezegd gaat het feitelijk niet om de persoonlijkheid, maar om evolutionaire gedragspatronen die voortkomen uit de biologische structuur van het brein. Naast CB5T zijn er tal van andere manieren om naar persoonlijkheid te kijken. Die kun je dan mooi langs de CB5T lat leggen om te zien of wat ze beweren ook hout snijdt. Zo ook met Insights Discovery.
Het goede aan Insights Discovery is dat ze het verschil zien tussen wat zij een goede dag en een slechte dag vinden. Dat maakt Insights Discovery iets minder statisch dan de meeste persoonlijkheidstyperingen. Alleen ziet Insights Discovery wel over het hoofd dat er geen twee soorten dagen zijn, maar drie soorten: goede dagen, slechte dagen en neutrale dagen en dat mensen dus geen keuze hebben uit twee verschillende gedragspatronen, maar feitelijk uit drie verschillende gedragspatronen.
Hieronder is een overzicht van de wat mensen doen op goede en slechte dagen:
Dit kunnen we nu mooi vergelijken met het CB5T schema:
Je ziet dan meteen dat er bij Insights Discovery gedragingen bij elkaar in een categorie worden geplaatst die geen verbanden met elkaar hebben. Laten we als eerste kijken naar wat als blauw gedrag wordt beschreven. Voorzichtig en nauwkeurig zijn facetten van Ordentelijkheid, terwijl analytisch, gedetailleerd en objectief facetten van Detached zijn. Hetgeen op een geheel andere plek zit binnen CB5T. Hier worden dus woorden die inhoudelijk op elkaar lijken, maar feitelijk heel ander gedrag betreffen op een hoop gegooid. Kijk je dan naar blauw gedrag op een slechte dag, dan zie je dat pietluttig wel een facet van Ordentelijk is, maar besluiteloos natuurlijk daar weer geen facet van is. Besluiteloos volgt ook niet op het teveel doen van nauwkeurigheid. Besluiteloos is wel een facet van Detached. Maar argwanend is dan weer geen facet van Detached, maar een facet van Open For Reasoning. Koud en afstandelijk zijn dan weer wel facetten van Detached. Zoals je ziet is het met Insights Discovery een kwestie van wel de klok horen luiden maar geen idee hebben waar de klepel hangt. Feitelijk wordt onder de noemer blauw namelijk drie geheel verschillende sets van evolutionaire gedragspatronen geplaatst, namelijk Neurogramtype 1, 5 en 6.
Hetzelfde geldt voor het rode gedrag. Wilskracht is een facet van assertiviteit, maar doelbewust is een facet van Extraversion. Veeleisend is te algemeen om beschreven om een überhaupt een facet te zijn. Op het spelen van de tweede viool na, is een ieder veeleisend op zijn of haar manier. Vastberaden is een facet van Conscientiousness. Maar prestatiegericht is dan weer een facet van Extraversion. Vervolgens is agressie is een facet van Antagonism. Controlerend is een facet van Conscientiousness. Drammerig en dominat zijn weer facetten van Extraversion. Intolerant is weer een facet van Antagonism. Kortrom rood gedrag beschrijft, feitelijk vier verschillende sets van evolutionaire gedragingen waarvan er eentje ook al voor een deel door het blauwe gedrag werd beschreven, namelijk Neurogramtype 1, 2, 3 en 4.
Dan het groene gedrag. Zorgzaam, relatiegericht en harmonieus zijn facetten van Agreeableness. Ontspannen is geen evolutionair gedragspatroon, maar een van de drie breintoestanden, namelijk stress, neutraal en ontspannen, die elk mens heeft. Het is dus onzin om te stellen dat alleen groene mensen zouden kunnen ontspannen. Geduldig is een facet van Detached. De negatieve groene gedragingen van passief, traag en afwachtend zijn weer facetten van Detached en geenszins de negatieve varianten van facetten van Agreeableness zoals ten onrechte bij Insights Discovery wordt gedacht. Afhankelijk is dan weer wel een facet van Agreeableness, maar het slaat natuurlijk nergens op om te denken dat er een relatie is tussen ontspanning en afhankelijkheid. Koppig is een facet van rebels. Kortom, onder groen vallen drie sets van evolutionaire gedragspatronen waarvan er eentje ook al was beschreven onder blauw, namelijk Neurogramtype 5, 7 en 9.
Tenslotte het gele gedrag. Alle mensen zijn dynamisch, dus dynamisch als persoonlijkheidsfacet slaat nergens op. Enthousiast is een aspect van Extraversion en direct terug te vinden in het CB5T diagram. Overtuigend is opnieuw te algemeen. Iedereen kan iemand anders overtuigen. Optimistisch is ook te algemeen. Bijna iedereen kan optimistisch zijn. Dat is eenvoudig aan te leren gedrag en heeft niets met persoonlijkheid te maken. Expressief is een facet van Extraversion. Opgewonden is een facet van Enthousiasme. Chaotisch is een facet van Rebels. Indiscreet heeft weer niets te maken met persoonlijkheid. Iedereen kan indiscreet zijn. Pronkerig is een facet van Extraversion. Overhaast is een facet van Disinhibition. Opnieuw geldt dat er meerdere sets van evolutionaire gedragspatronen worden beschreven, namelijk Neurogramtypes 2, 3, 4 en 8.
Dus hoewel het goed is dat Insights Discovery enigszins dynamisch is in de zin dat ze het onderscheid maken tussen een goede en een slechte dag, is de manier waarop gedrag in kaart wordt gebracht veel te onnauwkeurig. Kortom, als mensen Insights Discovery gaan gebruiken om te proberen goed om te gaan met andere mensen, dan is de kans groot dat zij de verkeerde aanpak kiezen. Dat mensen enthousiast zijn over Insights Discovery heeft meer te maken met het hypnotische karakter van een methode die veel weglaat, verdraait en generaliseert, dan dat het te maken heeft met een bruikbare manier om met andere mensen om te gaan.